Gluais
Soláthraíonn an ghluais ilteangach seo sainmhínithe atá éasca le tuiscint ar na príomhthéarmaí eolaíocha a úsáidtear ar an suíomh Gréasáin seo san fhearann measúnaithe riosca. Déantar tagairt do théarmaí agus dá sainmhínithe inár dtáirgí cumarsáide mar nótaí aníos chun coincheapa a mhíniú don phobal nach bhfuil aon saineolas acu.
Úsáidtear litriú caighdeánach Béarla tríd síos. Déantar acrainmneacha a chaipitliú. Cuirtear téarmaí i láthair i gcás íochtair. Aistrítear na hiontrálacha go gach ceann de 24 theanga oifigiúla an AE.
Doiciméad beo is ea an ghluais faoi réir nuashonruithe rialta. Is féidir téarmaí ábhartha atá in easnamh a mholadh ar an Foirm iarratais um Cheist a Chur.
Séanadh: Chun cabhrú le húsáideoirí an tsuímh Ghréasáin seo téarmaíocht eolaíoch a thuiscint amháin agus é sin amháin a thugtar sainmhínithe sa ghluais. Féadfaidh na sainmhínithe a bheith difriúil leo siúd a thugtar i reachtaíocht an Aontais Eorpaigh agus in Irisleabhar EFSA.
B
Bainistiú rioscaí a sainaithníodh trí mheasúnú riosca. Áirítear ann pleanáil, cur chun feidhme agus meastóireacht ar aon ghníomhaíochtaí a dhéantar dá bharr sin chun tomhaltóirí, ainmhithe agus an comhshaol a chosaint.
Ionadach bainne cíche dírithe ar naíonáin a bhfuil tús curtha acu le beathú comhlántach (i.e. bianna soladacha a thabhairt isteach ag 6 mhí d’aois nó thart ar 6 mhí d’aois).
Barra a fhásann i dtithe gloine nó saothrú a fhásann faoi chlúdach (e.g. i bpolatholláin).
Bealaí caighdeánaithe chun measúnú a dhéanamh ar leas ainmhithe bunaithe ar fhreagairtí ainmhithe.
an tréimhse ina dtugtar bianna comhlántacha do naíonán mar aon le bainne cíche nó bainne foirmle, nó an dá cheann acu.
Bia-ábhar nó comhábhar bia nár úsáideadh go suntasach mar bhia don duine laistigh den Aontas Eorpach roimh an 15 Bealtaine 1997.
Bia atá beartaithe ag an táirgeoir lena thomhailt go díreach gan gá le cócaireacht ná próiseáil eile.
Is fothacar de bhia núíosach é bia traidisiúnta. Baineann an téarma le bia a chaitear go traidisiúnta i dtíortha lasmuigh den Aontas. Áirítear leis bianna a dhéantar as plandaí, miocrorgánaigh, fungais, algaí agus ainmhithe (e.g. síolta chia, torthaí baobab, feithidí, castáin uisce).
ar féidir a bheith ina ndeochanna, ina mbianna purée spúnógbheathaithe, ina mbianna cnapacha spúnógbheathaithe nó ina méaróga bia, bíodh siad ullmhaithe sa bhaile nó a tháirgtear ar bhonn tráchtála.
Téarma chun cur síos a dhéanamh ar an méid de shubstaint a théann isteach san fhuil trí bhealaí éagsúla, lena n-áirítear an aiste bia. D’fhéadfadh vitimíní, breiseáin, lotnaidicídí nó cógais a bheith i gceist.
Téarma a úsáidtear chun cur síos a dhéanamh ar éagsúlacht na n-orgánach beo atá i dtimpeallacht shonrach.
Réimse eolaíochta ina mbaintear leas as innealtóireacht agus bitheolaíocht agus é ina aidhm córais bhitheolaíochta nua a fhorbairt agus gnéithe nua a shannadh do chealla beo.
Scáth-théarma ar staidéir bhitheolaíocha a úsáideann ríomhchlárú mar chuid dá modheolaíocht. Comhcheanglaíonn bithfhaisnéisíocht eolaíocht ríomhaireachta, staitisticí, matamaitic agus innealtóireacht chun staidéar a dhéanamh ar shonraí bitheolaíocha agus chun na sonraí sin a phróiseáil. Féach freisin Tras-scríbhinn, Próitéamaíocht agus Meitibilímaíocht.
Ullmhóid de shubstaint ghníomhach amháin nó níos mó (féach an sainmhíniú) a ceapadh chun ceimiceáin nó modhanna eile a úsáid chun gníomhartha orgánach díobhálach a mharú nó a stopadh, amhail galair plandaí nó ionfhabhtuithe ainmhithe.
Saintréith a thomhaistear go hoibiachtúil agus ar féidir breathnú uirthi mar tháscaire ar ghnáthphróiseas bitheolaíoch, próiseas galair, nó freagairt thipiciúil ar dhruga nó ar theiripe; mar shampla brú fola.
Bealach caighdeánach chun an tionchar a bhí ag substaint (e.g. vitimín, hormón nó leasachán) ar orgánach nó ar fhíochán laistigh den orgánach sin a thomhas.
Tomhas díreach ar leibhéal na gcomhdhúl ceimiceach tocsaineach atá sa chorp. Go minic, déantar na tomhais seo trí úsáid a bhaint as fuil agus fual.
Comhábhar a chuirtear le hearraí bia chun a mblas nó a mboladh a athrú.
Is éard is dáileog thagarmhairc (BMD) an dáileog íosta de shubstaint a chothaíonn riosca sláinte soiléir íseal, i raon athraithe 1-10 % de ghnáth in éifeacht thocsaineach shonrach amhail ionduchtú ailse.
Is tomhas é an t-innéacs corpmhaise (BMI) a léiríonn an gaol idir meáchan agus airde an duine aonair. Ríomhtar BMI trí mheáchan a roinnt i gcileagraim ar airde i méadair chearnaithe (i.e. airde x airde). Úsáidtear é chun a mheas an bhfuil meáchan duine in oiriúint dóibh.
Táirge a chuirtear le beatha ainmhithe d’aon ghnó chun feabhas a chur ar na nithe seo a leanas: i) cáilíocht na mbeathaí; ii) cáilíocht na dtáirgí bia a fhaightear ó ainmhithe; iii) feidhmíocht agus sláinte ainmhithe.
Substaint a chuirtear le bianna nó le deochanna d’aon ghnó ar chúiseanna tairbhiúla teicneolaíochta (e.g. chun iad a chaomhnú, a bhlaistiú, a dhathú nó chun uigeacht ar leith a áirithiú). Ní gnách go gcaitear breiseáin bhia leo féin ná ní úsáidtear iad mar chomhábhair thipiciúla i mbia.
Cur chuige maidir le measúnú riosca ar mheascáin substaintí ina ndéantar freagairtí ar gach ceann de na comhábhair aonair a chinneadh agus a shuimiú le chéile chun an fhreagairt ar an meascán ina iomláine a thuar. Níl an cur chuige seo bailí ach amháin mura ndéanann na comhpháirteanna aonair idirghníomhú lena chéile, i.e. tá a n-éifeachtaí go hiomlán neamhspleách.
Fochineál miocróib atá sainithe ag a chomhdhéanamh géiniteach; mar shampla, i gcás Escherichia coli O157, tagraíonn an chuid ‘O157’ den ainm don tréithchineál.