Gluais
Soláthraíonn an ghluais ilteangach seo sainmhínithe atá éasca le tuiscint ar na príomhthéarmaí eolaíocha a úsáidtear ar an suíomh Gréasáin seo san fhearann measúnaithe riosca. Déantar tagairt do théarmaí agus dá sainmhínithe inár dtáirgí cumarsáide mar nótaí aníos chun coincheapa a mhíniú don phobal nach bhfuil aon saineolas acu.
Úsáidtear litriú caighdeánach Béarla tríd síos. Déantar acrainmneacha a chaipitliú. Cuirtear téarmaí i láthair i gcás íochtair. Aistrítear na hiontrálacha go gach ceann de 24 theanga oifigiúla an AE.
Doiciméad beo is ea an ghluais faoi réir nuashonruithe rialta. Is féidir téarmaí ábhartha atá in easnamh a mholadh ar an Foirm iarratais um Cheist a Chur.
Séanadh: Chun cabhrú le húsáideoirí an tsuímh Ghréasáin seo téarmaíocht eolaíoch a thuiscint amháin agus é sin amháin a thugtar sainmhínithe sa ghluais. Féadfaidh na sainmhínithe a bheith difriúil leo siúd a thugtar i reachtaíocht an Aontais Eorpaigh agus in Irisleabhar EFSA.
E
Uimhir a úsáidtear san Aontas Eorpach chun breiseáin bhia atá ceadaithe a shainaithint. Ciallaíonn E-uimhir gur éirigh le breiseán i dtástálacha sábháilteachta agus gur formheasadh é lena úsáid.
Imoibriú le substaint nach freagairt imdhíonachta is cúis leis. Tá éadulaingtí níos coitianta ná ailléirgí ach níl siad chomh tromchúiseach.
Éagsúlacht ghéiniteach idir speicis agus laistigh de speicis.
Easpa fachtóirí riachtanacha, mar shampla, an réim bhia nó an timpeallacht a dhéanann dochar d’fhás orgánach.
Téarma staitistiúil chun cur síos a dhéanamh ar raon laistigh de dháileadh ina mbeifeá ag súil go mbeadh an chuid is mó de na sonraí suite; mar shampla, ag súil go mbeidh 95% de dhaoine fásta idir 1.4m agus 1.9m ar airde.
Pobal orgánach beo i gcomhar le comhpháirteanna neamhbheo (e.g. aer, uisce agus ithir mhianrach). Éiceachóras sláintiúil é córas mínchothromaithe ina bhfuil ainmhithe, plandaí agus miocróib ag teacht lena dtimpeallacht.
An staidéar ar thionchair dhíobhálacha substaintí, go háirithe ceimiceáin, i ndáil leis an gcomhshaol agus leis an tsláinte phoiblí.
Réimse eolaíochta a dhéanann staidéar ar thionchar substaintí tocsaineacha ar shaol an uisce (e.g. éisc, crústaigh, plandaí uisceacha agus algaí).
Téarma a úsáidtear chun cur síos ar an gcaoi a bhféadfadh nochtadh do níos mó ná ceimiceán amháin difear a dhéanamh don chorp. Úsáidtear é chun nochtadh fadtéarmach do mheascáin ceimiceán, amhail lotnaidicídí nó breiseáin, a mhíniú.
An éifeacht dhíobhálach a fheictear ag an dáileog is ísle nuair a nochtar daonra leochaileach do shubstaint amhail tocsain thimpeallachta nó tocsain bhia. D’fhéadfadh baint a bheith aige sin le daoine chomh maith le speicis eile amhail ainmhithe, plandaí nó miocróib.
Éifeacht a tharlaíonn ag dáileoga ísle substainte, i.e. faoi bhun na ndáileog sin a úsáidtear go traidisiúnta le haghaidh staidéar tocsaineolaíoch.
Athrú ar shláinte, ar fhás, ar iompar nó ar fhorbairt orgánaigh a chuireann isteach ar a chumas forbairt nó maireachtáil
Idirghníomhaíocht a iolraíonn torthaí. D’fhéadfadh an toradh atá i gceist a bheith tairbhiúil nó díobhálach.
Cé chomh maith is a oibríonn rud éigin i ndáil le caighdeáin nó le hionchais réamhshainithe.
Ráiteas a thugann le tuiscint go bhfuil airíonna cothaitheacha tairbhiúla ag bia-earra, amhail é a bheith ar bheagán saille nó go bhfuil cuid mhór snáithín ann.
Cineál éilimh sláinte a thugann le fios gur féidir le cothaitheach nó le comhábhar bia tionchar a imirt ar chothabháil gnáthshláinte nó feidhmíochta an duine, nó tacú le meáchan a rialú.
Aon chleachtas (e.g. ráiteas nó amharc-chleachtas) a úsáidtear i margaíocht bia chun a thabhairt le tuiscint gur féidir tairbhí sláinte a bhaint as bia, cothaitheach nó comhábhar áirithe a ithe.
Aon tsubstaint a bhíonn i mbia-ábhair nár cuireadh isteach d’aon ghnó. D’fhéadfadh éilleáin a eascairt as pacáistiú, próiseáil agus iompar bia, cleachtais feirmeoireachta nó úsáid cógas ainmhithe. Ní áirítear leis an téarma éilliú ó fheithidí ná ó chreimirí.
Ainm comhchoiteann do shliocht beach ó theacht amach amháin.
A bheith i láthair go comhsheasmhach i bpobal nó i réigiún, bíodh sé díomhaoin nó gníomhach mar a thomhaistear é le tástálacha cliniciúla.
Próitéin a spreagann nó a chuireann le frithghníomhú sonrach sa chorp; mar shampla, cabhraíonn einsímí díleácha le bia a bhriseadh síos i gcothaithigh.
Galar tógálach a bheith ann go forleathan i bpobal ar leith ag am ar leith.
An staidéar ar cé chomh minic a tharlaíonn galair agus coinníollacha sláinte eile i ngrúpaí éagsúla daoine agus cén fáth. Áirítear léi an staidéar ar thomhais a bhaineann leis an tsláinte (e.g. nochtadh lotnaidicídí nó easpa vitimín) i bpobal agus conas a d’fhéadfaidís tionchar a imirt ar an mbaol drochshláinte.
Tuairisc a thabhairt ar shubstaintí laistigh de chorp an duine a d’eascair as foinse sheachtrach sa réim bhia nó sa chomhshaol.
Is éard is measúnú riosca comhshaoil (ERA) an próiseas chun measúnú a dhéanamh ar an dochar a d’fhéadfadh a bheith ann don chomhshaol de bharr substainte, gníomhaíochta nó tarlú nádúrtha. D’fhéadfadh go n-áireofaí leis seo tabhairt isteach plandaí GM, úsáid lotnaidicídí, nó leathadh lotnaidí plandaí.