Gluais
Soláthraíonn an ghluais ilteangach seo sainmhínithe atá éasca le tuiscint ar na príomhthéarmaí eolaíocha a úsáidtear ar an suíomh Gréasáin seo san fhearann measúnaithe riosca. Déantar tagairt do théarmaí agus dá sainmhínithe inár dtáirgí cumarsáide mar nótaí aníos chun coincheapa a mhíniú don phobal nach bhfuil aon saineolas acu.
Úsáidtear litriú caighdeánach Béarla tríd síos. Déantar acrainmneacha a chaipitliú. Cuirtear téarmaí i láthair i gcás íochtair. Aistrítear na hiontrálacha go gach ceann de 24 theanga oifigiúla an AE.
Doiciméad beo is ea an ghluais faoi réir nuashonruithe rialta. Is féidir téarmaí ábhartha atá in easnamh a mholadh ar an Foirm iarratais um Cheist a Chur.
Séanadh: Chun cabhrú le húsáideoirí an tsuímh Ghréasáin seo téarmaíocht eolaíoch a thuiscint amháin agus é sin amháin a thugtar sainmhínithe sa ghluais. Féadfaidh na sainmhínithe a bheith difriúil leo siúd a thugtar i reachtaíocht an Aontais Eorpaigh agus in Irisleabhar EFSA.
C
Sraith modhanna trína mbaineann éifeachtaí comhdhúile éagsúla lena struchtúir mhóilíneacha. Ceadaíonn sé na héifeachtaí díobhálacha nó tairbhiúla is dócha a bheadh ag ceimiceán áirithe a thuar trína chur i gcomparáid le cinn eile a bhfuil struchtúir chomhchosúla acu.
Fine substaintí cothaitheacha lena n-áirítear siúcraí, stáirsí agus snáithíní.
Airí de shubstaint is cúis le hailse nuair a nochtar ainmhí nó duine dó.
Próiseas eolaíochtbhunaithe ina bhfuil ceithre chéim: guais a shainaithint, saintréithriú guaiseacha, measúnú nochta, agus tréithriú riosca.
Cur chuige lena modhnaítear ábhar géiniteach orgánaigh le seicheamh ó dheontóir ón speiceas céanna nó ó speiceas neasghaolmhar.
Clár struchtúrtha chun daonra plandaí nó ainmhithe a fheabhsú trí phórú le haghaidh saintréithe áirithe.
Dea-chleachtais sláinteachais arb iad na bunchoinníollacha agus na gníomhaíochtaí is gá chun timpeallacht sláinteachais a chothabháil.
Teicníc a úsáidtear chun cóip ghéiniteach bheacht d’ainmhí a dhéanamh.
Aon tsubstaint a chuirtear d’aon turas le bia-ábhar a bheidh i gcónaí sa táirge críochnaithe, fiú i bhfoirm athraithe.
Ceimiceán nach bhfuil carbóin ann de ghnáth; mar shampla, uisce, ocsaigin, clóiríd sóidiam.
Ceimiceán ina bhfuil carbón; go minic a dhíorthaítear ó phlandaí, ó ainmhithe nó ó bhaictéir.
Téarma chun cur síos a dhéanamh ar an iliomad bealaí ar féidir le hainmhithe agus le daoine idirghníomhú lena chéile, rud a bhunaíonn bealach do tharchur galar (e.g. trí bhia-earraí nó timpeallachtaí éillithe).
Friotaíocht ghéinmhodhnaithe in orgánach (e.g. friotaíocht phlanda le galar) a eascraíonn ó dhá ghéin nasctha nó níos mó a bheith tugtha ar aghaidh ó ghlúin go glúin.
Téarma staidrimh chun cur síos a dhéanamh ar an ngaol idir dhá athróg (e.g. iontógáil chailciam agus fás cnámha).
Eilimint nó comhdhúil atá ag teastáil maidir le gnáthfhás, forbairt agus an tsláinte a chothabháil. Ní féidir leis an gcorp cothaithigh riachtanacha a dhéanamh agus, dá bhrí sin, ní mór iad a fháil i mbia.
Aon substaint nach mór d’orgánach beo a ithe ón réim bhia chun tacú le gnáthshláinte, gnáthfhorbairt agus gnáthfhás.
An difríocht idir iontógáil nítrigine ón aiste bia (ó phróitéiní den chuid is mó) agus an méid nítrigine a chailltear i ndramhaíl an choirp (e.g. faecas).
An eolaíocht maidir le conas a bhaineann aiste bia le riachtanas an choirp do chothú.
An t-ainm a thugtar ar bheartais agus ar dhlíthe san Eoraip a chosnaíonn an tomhaltóir i dteannta a chéile.
Toradh fisiceach nó ceimiceach ar féidir measúnú a dhéanamh air le tástáil; mar shampla, brú fola nó leibhéil fhéideartha tocsaine sa chorp.
Caidreamh casta idir dáileog shubstainte agus a éifeacht, sa mhéid is in ionad freagra áirithe a mhéadaíonn nó a laghdaíonn le dáileog, go bhféadfadh an cuar a bheith, mar shampla, ar chruth “U”.
Tomhas ar chumas substainte ceimicí tionchar a imirt, a thuairiscítear maidir leis an ngaol idir an dáileog a úsáidtear agus méid an tionchair atá ann dá bharr.
Substaint a chuirtear isteach agus bia a phróiseáil chun saintréithe áirithe a thabhairt; mar shampla giosta a chuirtear isteach in arán.
Bealach chun measúnuithe tocsaineolaíochta a eagrú chun éifeachtúlacht a uasmhéadú agus úsáid ainmhithe a íoslaghdú. Baineann sé le hordlathas (sraitheanna) de thástálacha, ag tosú leo siúd a úsáideann faisnéis atá ann cheana nó modhanna bitheolaíocha simplí sula mbogann sé ar aghaidh go dtí tástálacha ag baint úsáide as cealla agus ar deireadh as ainmhithe beo de réir mar is gá.
Cur chuige maidir le measúnú riosca ina gcuirtear san áireamh castachtaí staideanna an fhíorshaoil.
Blocáil gnáthghníomhaíochtaí géine ag móilíní RNA. Is próiseas nádúrtha é seo ach is féidir le bitheolaithe leas a bhaint as freisin mar bhealach chun taighde a dhéanamh ar an gcaoi a n-oibríonn géinte sa chorp.
Sonraíochtaí arb é is aidhm dóibh bailiú samplaí ó na Ballstáit a chomhchuibhiú chun anailís a dhéanamh ar shubstaintí díobhálacha nó tairbheacha i mbia, i mbeatha agus in uisce.